نویسندگان: داوود منظور، علی سعیدی و حمیدرضا مقصودی

چکیده

بشر مدرن پس از انقطاع از وحی و معنویت، تلاش کرد با استفاده از عقل یعنی تنها عامل شناختی که برای او باقی‌مانده بود، به ساماندهی امور خود بپردازد و روش علمی بر مبنای عقل را برگزیند. در حوزۀ اقتصاد نیز تصویری از انسان ترسیم شد که او را فردی منفک از جامعه و مبتنی بر عقلانیتی درنظر می‌گرفت که پی‌گیری نفع شخصی و حداکثرکردن مطلوبیت را تنها عامل مؤثر در تصمیم‌گیری‌ها می‌دانست.

اما در رهیافت دینی، عقلانیت منفک از وحی مردود شمرده شده است و عقلانیت تنها در صورتی نتایج مطلوب خود را دارد که در چارچوب آموزه‌های وحیانی بارور شده و در تعاملی رفت‌وبرگشتی در ادراک وحی، انسان را به سوی اهداف متعالی خود رهنمون سازد. در این نگاه، «عدالت»، هدف زندگی تعیین‌شده است و انسان با استفاده از ابزار «عقل» و در بستری از «معنویت» باید به سوی آن حرکت کند.

این نوشتار در صدد ارائۀ ابعاد ساختاری معرفتی برگرفته شده از بنیادهای دینی است که رفتار انسان اقتصادی عقلانی در آن تبیین می‌شود و محدودیت‌های رفتاری او را تعیین می‌کند.

واژگان کلیدی: عقلانیت، عدالت، معنویت، انسان اقتصادی، رفتار اقتصادی

فهرست

مقدمه

۱. عقلانیت

۱.۱. عقلانیت رفتار در نگاه اقتصاد متعارف

۲.۱. عقلانیت رفتار در چارچوب دین

۲. عدالت

۱.۲. عدالت در نگاه متفکران مغربزمین

۲.۲. عدالت در چارچوب اسلام

تبیین شاخص‌های رفتار عقلانی عادلانه

۳. معنویت

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری